Często w swojej praktyce spotykam się z sytuacją, w której druga strona odmawia mojemu klientowi zapłaty wynagrodzenia z uwagi na to, że ten nienależycie wykonał swoją część umowy. Czy taki pogląd jest trafny? Czy odmowa zapłaty wynagrodzenia z powodu nienależytego wykonania umowy znajduje swoje oparcie w przepisach prawnych?
Niewykonanie, a nienależyte wykonanie umowy
Zanim rozwinę wszystkie wątpliwości czy nienależyte wykonanie umowy powoduje brak obowiązku zapłaty wynagrodzenia chciałabym wyjaśnić czym różni się niewykonanie umowy od nienależytego wykonania. W dużym skrócie niewykonanie umowy polega na całkowitym zaniechaniu spełnienia świadczenia z niej wynikającego lub też w przypadku umów o dzieło, gdy wada w wykonaniu dzieła jest tego rodzaju, że uniemożliwia normalne wykorzystanie rezultatu prac wykonawcy lub odbiera im cechy wyraźnie oznaczone w umowie istotnie zmniejszając ich wartość (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 17 kwietnia 2015 r., sygn. akt III CZP 8/15).. Natomiast wykonanie umowy niezgodnie z jej treścią co do zasady nienależyte wykonanie zobowiązania. Nienależyte wykonanie zobowiązania wiąże się zawsze z jakąś postacią jego wykonania. Nie dotyczy to oczywiście wykonania dzieła w sposób tak dalece wadliwy, że jest niezdatne ono do użytku, o czym mowa powyżej.
Nienależyte wykonanie umowy o dzieło, a odmowa zapłaty wynagrodzenia
Wracając do pytania czy kontrahent może odmówić zapłaty wynagrodzenia w przypadku nienależytego wykonania umowy to wskazać należy, że odpowiedź na to pytanie jest uzależniona od tego, z jaką umową mamy do czynienia.
I tak przy umowie o dzieło i umowie o prace budowlane zamawiający może żądać albo usunięcia wady albo obniżenia wynagrodzenia w odpowiednim stosunku. W tym miejscu zaznaczyć należy, że zamawiający w przypadku nienależytego wykonania umowy może jedynie żądać obniżenia wynagrodzenia, nie jest natomiast uprawniony do odmowy zapłaty wynagrodzenia w całości. Jednocześnie ustawa nie reguluje szczegółowo zasad obliczania obniżonego wynagrodzenia. Kodeks cywilny zawiera jedynie ogólną wskazówkę, że obniżenie powinno być dokonane „w odpowiednim stosunku” do zmniejszenia się wartości dzieła wskutek istnienia wady. Obniżenie wynagrodzenia ze względu na wady dzieła, często oznacza w praktyce obniżenie wynagrodzenia przyjmującego zamówienie o równowartość kosztów usunięcia tych wad.
Nienależyte wykonanie umowy zlecenia, a odmowa zapłaty wynagrodzenia
W przypadku umów zlecenia i odpowiednio umów o świadczenie usług sam fakt nienależytego wykonania zobowiązania nie pozbawia zleceniobiorcy prawa do umówionego wynagrodzenia.. Może on żądać oczywiście naprawienia szkody (art. 471 i 477 k.c.), a nawet odstąpić od umowy w przypadkach ściśle wskazanych (art. 492 k.c.). Nie może jednak odmówić zapłaty wynagrodzenia. Przepisy regulujące umowę zlecenia i odpowiednio umowę o świadczenie usług nie przewidują bowiem odpowiednika obniżenia wynagrodzenia w przypadku częściowej tylko realizacji obowiązków umownych (jak to ma miejsce w przypadku wad dzieła lub rzeczy sprzedanej).
Podsumowanie
A zatem sam fakt nienależytego wykonania umowy nie uprawnia do odmowy zapłaty wynagrodzenia, wynikającego z umowy niezależnie od tego, z jaką umową mamy do czynienia. Owszem w przypadku umowy o dzieło czy umowy o roboty budowlane w przypadku nienależytego wykonania umowy możemy żądać obniżenia wynagrodzenia, jednakże może dotyczyć ono jedynie części, a nie całości wynagrodzenia. Decydując się na ten krok musimy jednak złożyć naszemu kontrahentowi oświadczenie o obniżeniu wynagrodzenia.