Bardzo często zawierając umowę z dostawcą usług na czas określony w postanowieniach umowy czy regulaminie znajdziemy zapis o automatycznym przedłużeniu umowy na kolejny okres rozliczeniowy w przypadku niezłożenia przed upływem okresu, na jaki umowa została zawarta oświadczenia o niewyrażeniu zgody na przedłużenie umowy na kolejny okres rozliczeniowy/ czas nieokreślony. Zaakceptowanie przez nas ww. postanowienia spowoduje, iż w przypadku gdy przed upływem okresu, na jaki zawarliśmy umowę nie poinformujemy dostawcy o tym, że nie jesteśmy zainteresowani dalszym korzystaniem z oferowanych przez niego usług umowa może zostać automatycznie przedłużona na kolejny okres, zaś my zobowiązani będziemy do ponoszenia z tego tytułu kosztów.
Czy takie postanowienie jest zgodne z prawem i wiąże konsumentów?
Przede wszystkim wskazać należy, iż zgodnie z ustawą o prawach konsumentów (art. 8 pkt 7 oraz 12 ust. 1 pkt 16) przedsiębiorca ma obowiązek poinformować konsumenta w sposób jasny i zrozumiały o czasie trwania umowy lub – gdy umowa zawarta jest na czas nieoznaczony lub ma ulegać automatycznemu przedłużeniu – o sposobie i przesłankach wypowiedzenia umowy. Powyższe oznacza, iż co do zasady ustawodawca dopuszcza możliwość stosowania w umowach z konsumentami zapisów dotyczących automatycznego przedłużenia umowy.
Jednakże wskazać należy, iż niektóre postanowienia w zakresie automatycznego przedłużenia umowy niejednokrotnie zostały uznane za niedozwolone klauzule umowne. Przykładowo Sąd Okręgowy w Warszawie Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów w wyroku z dnia 28 stycznia 2013 roku w sprawie XVII AmC 1251/12 uznał za niedozwoloną klauzulę umowną następujący zapis „w przypadku umowy zawartej na czas określony, zostaje ona automatycznie przedłużona na okres 24 miesięcy, zgodnie z obowiązującą promocją i cennikiem w dniu przedłużenia umowy, o ile Abonent nie wyrazi innego oświadczenia woli w terminie 60 dni przed terminem wygaśnięcia umowy zawartej na czas określony”, zaś w wyroku wydanym w tym samym dniu w sprawie XVII AmC 992/12, jako klauzulę abuzywną uznał następujące postanowienie „umowa zostaje zawarta na okres… to jest do dnia… 2011 r. Jeżeli Zamawiający nie wypowie umowy na 14 dni przed terminem jej wygaśnięcia, po tym terminie uważa się umowę za przedłużoną na następnych 12 miesięcy.”
Co więcej automatyczne przedłużanie umów na kolejny czas określony może stanowić nieuczciwą praktykę rynkową, gdyż ogranicza prawo konsumenta do zakończenia istnienia łączącej go z przedsiębiorcą umowy, bez konieczności realizowania dodatkowych obowiązków, bowiem przeciętny konsument nie może być obarczony konsekwencjami pilnowania terminów w celu przeciwdziałania automatyzmowi. Prezes UOKiK uznał, iż skoro przedsiębiorcy zależy na utrzymaniu kontrahenta to czynności przedłużające ich wzajemne relacje powinny spoczywać na przedsiębiorcy. To przedsiębiorca powinien sygnalizować konsumentowi upływ terminu umowy i zachęcać do jej przedłużenia na kolejny czas określony.
Podsumowując należy pamiętać, iż decydując się na zawarcie umowy, w której znajduje się zapis o automatycznym przedłużeniu umowy musimy pamiętać, by przed upływem okresu, na jaki zawieramy umowę złożyć przedsiębiorcy wypowiedzenie – na zasadach określonych w umowie lub regulaminie. Bowiem w przypadku niedokonania ww. czynności jedynym sposobem zniweczenia skutków, związanych z automatycznym przedłużeniem umowy jest złożenie reklamacji, zaś w przypadku jej nieuznania, złożenie pozwu do sądu.