W postępowaniu egzekucyjnym co do zasady odpowiedzialność za koszty egzekucji ponosi dłużnik niezależnie od wyniku postępowania. Jednakże w przypadku, gdy egzekucja została wszczęta niecelowo i bezzasadnie to wierzyciel, a nie dłużnik zobowiązany jest do poniesienia kosztów postępowania egzekucyjnego (art. 49 ust. 4 ustawy o komornikach sądowych i egzekucji).
W doktrynie i orzecznictwie przyjmuje się, iż art. 49 ust. 4 ustawy o komornikach sądowych i egzekucji, a co za tym idzie możliwość obciążenia wierzyciela kosztami egzekucyjnymi ma charakter wyjątkowy i powinien być interpretowany zawężająco. Chodzi tu bowiem o takie sytuacje, gdy już w chwili wszczęcia postępowania egzekucyjnego czynności komornika nie mogły doprowadzić do zrealizowania obowiązku objętego tytułem wykonawczym, zaś wierzyciel jeszcze przed złożeniem wniosku egzekucyjnego wiedział lub mógł się dowiedzieć o ww. przeszkodach. Może mieć to miejsce w szczególności wówczas, gdy dłużnik nie dał powodu do wszczęcia przeciwko niemu postępowania egzekucyjnego ze względu na dobrowolną realizację obowiązku świadczenia stwierdzonego tytułem wykonawczym, wszczęcia egzekucji na podstawie wykorzystanego już tytułu wykonawczego, wszczęcia egzekucji na podstawie tytułu wykonawczego pozbawionego wykonalności, wszczęcia egzekucji z majątku dłużnika mimo posiadania przez wierzyciela zastawu zabezpieczającego pełne zaspokojenie roszczenia, chyba że egzekucja została skierowana do przedmiotu zastawu, przy czym ocena „niecelowości” wszczęcia postępowania egzekucyjnego w każdym przypadku dokonywana jest na chwilę jego zainicjowania (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 27 września 2012 roku, sygn. akt III CZP 47/12).
Natomiast utrata mocy przez nakaz zapłaty czy też uchylenie wyroku zaocznego nie zawsze będzie stanowić okoliczność przesądzającą o tym, że egzekucja została wszczęta niecelowo i bezzasadnie. Na ocenę czy w danym przypadku egzekucja była niecelowa wpływ będzie miała wiedza wierzyciela lub jej brak o okolicznościach, uzasadniających uchylenie wyroku zaocznego czy utratę mocy nakazu zapłaty, np. brak zdolności sądowej, zmiana miejsca zamieszkania pozwanego czy wadliwości w doręczeniu pozwanemu orzeczenia sądu. Nie ulega jednak wątpliwości, że to dłużnik chcąc uwolnić się od ponoszenia kosztów egzekucyjnych zobowiązany będzie do wykazania, iż wierzyciel składając wniosek o wszczęcie postępowania egzekucyjnego wiedział o przyczynach, które doprowadziły do utraty mocy nakazu zapłaty lub uchyleniu wyroku zaocznego. Brak udowodnienia przez dłużnika ww. okoliczności może spowodować, iż pomimo wyeliminowania z obrotu prawnego wadliwego orzeczenia, będącego podstawą prowadzenia egzekucji dłużnik zobowiązany będzie do poniesienia kosztów egzekucji.
Ponadto bez wątpienia niecelowe będzie także kontynuowanie przez wierzyciela postępowania egzekucyjnego w razie utraty mocy nakazu zapłaty czy wyroku zaocznego zaopatrzonych w klauzulę wykonalności.
*Niniejszy tekst został opublikowany również na portalu INFOR