Podział działki wbrew planowi zagospodarowania

Zasadą jest, że podziału nieruchomości można dokonać, jeżeli jest on zgodny z ustaleniami miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego (mpzp). Jest to oczywiście sytuacja idealna, która nie wymaga szerszego komentarza. Problem pojawia się natomiast, gdy podział działki zgodnie z ww. ustaleniami jest niemożliwy, np. ze względu na powierzchnię działki. Czy w takiej sytuacji możliwy jest podział działki wbrew planowi zagospodarowania?

Tak. Zgodnie bowiem z art. 95 ustawy o gospodarce nieruchomościami (u.g.n.) niezależnie od ustaleń planu miejscowego, a w przypadku braku planu niezależnie od decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, podział nieruchomości może nastąpić w celu:

1. zniesienia współwłasności nieruchomości zabudowanej co najmniej dwoma budynkami, wzniesionymi na podstawie pozwolenia na budowę, jeżeli podział ma polegać na wydzieleniu dla poszczególnych współwłaścicieli, wskazanych we wspólnym wniosku, budynków wraz z działkami gruntu niezbędnymi do prawidłowego korzystania z tych budynków;
2. wydzielenia działki budowlanej, jeżeli budynek został wzniesiony na tej działce przez samoistnego posiadacza w dobrej wierze;
3. wydzielenia części nieruchomości, której własność lub użytkowanie wieczyste zostały nabyte z mocy prawa;
4. realizacji roszczeń do części nieruchomości, wynikających z przepisów niniejszej ustawy lub z odrębnych ustaw;
5. realizacji przepisów dotyczących przekształceń własnościowych albo likwidacji przedsiębiorstw państwowych lub samorządowych;
6. wydzielenia części nieruchomości objętej decyzją o ustaleniu lokalizacji drogi publicznej;
7. wydzielenia części nieruchomości objętej decyzją o ustaleniu lokalizacji linii kolejowej;
8. wydzielenia części nieruchomości objętej decyzją o zezwoleniu na realizację inwestycji w zakresie lotniska użytku publicznego w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 12 lutego 2009 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie lotnisk użytku publicznego;
9. wydzielenia części nieruchomości objętej decyzją o pozwoleniu na realizację inwestycji w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 8 lipca 2010 r. o szczególnych zasadach przygotowania do realizacji inwestycji w zakresie budowli przeciwpowodziowych;
10. wydzielenia działki budowlanej niezbędnej do korzystania z budynku mieszkalnego;
11. wydzielenia działek gruntu na terenach zamkniętych.

Ponadto podział nieruchomości rolnej lub leśnej, powodujący wydzielenie działki gruntu o powierzchni mniejszej niż 0,3000 ha jest dopuszczalny, pod warunkiem że działka ta zostanie przeznaczona na powiększenie sąsiedniej nieruchomości lub dokonana zostanie regulacja granic między sąsiadującymi nieruchomościami.

Z najczęściej spotykaną sytuacją dokonania podziału nieruchomości wbrew ustaleniom planu zagospodarowania będziemy mieli do czynienia, gdy na nieruchomości znajdują się co najmniej dwa budynki mieszkalne. Jednakże pamiętać należy, iż fakt usytuowania na działce dwóch budynków nie przesądza jeszcze o możliwości dokonania podziału, albowiem ustawodawca umożliwił dokonanie podziału nieruchomości z odstępstwem od ustaleń planu miejscowego tylko w sytuacji, gdy znajdujące się na niej budynki wzniesiono na podstawie ostatecznej decyzji o pozwoleniu na ich budowę, czyli wzniesiono legalnie (zob. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 23 listopada 2011 roku, sygn..akt I SA/Wa 1050/10). W tym miejscu zaznaczyć należy, iż na równi z pozwoleniem na budowę należy traktować uzyskanie przed wystąpieniem z wnioskiem o podział zezwolenia na użytkowanie budynków chociażby zostały one wniesione bez stosownego pozwolenia na budowę (zob. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 12 kwietnia 2012 roku, sygn. akt I OSK 593/11), co otwiera furtkę do podziału nieruchomości w przypadku samowoli budowlanej.

Warto wskazać, iż podział nieruchomości w postępowaniu o zniesienie współwłasności co do zasady również musi uwzględniać ustalenia miejscowego planu zagospodarowania. Świadczy o tym treść art. 211 k.c., zgodnie z którym każdy ze współwłaścicieli może żądać, ażeby zniesienie współwłasności nastąpiło przez podział rzeczy wspólnej, chyba że podział byłby sprzeczny z przepisami ustawy lub ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem rzeczy albo że pociągałby za sobą istotną zmianę rzeczy lub znaczne zmniejszenie jej wartości. Zakaz ustawowy, o którym stanowi powołany przepis to przede wszystkim ten wynikający z art. 93 ust. 1 u.g.n. a contrario. Podział fizyczny nie może być zatem dokonany, jeżeli byłby sprzeczny (niezgodny) z ustaleniami planu miejscowego (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 16 listopada 2011 roku, sygn.. akt V CSK 478/10, publ. LEX). Oczywiście w postępowaniu o zniesienie współwłasności sąd ma prawo dokonać podziału nieruchomości w przypadku, gdy wystąpią przesłanki z art. 95 u.g.n. lub art. 93 ust. 2a u.g.n.