Według definicji surogacja polega na zastąpieniu przedmiotu wchodzącego w skład majątku osobistego innym przedmiotem nabytym w zamian pierwszego. Niniejsze ma niebagatelne znaczenie w sprawie o podział majątku wspólnego po rozwodzie.
Zasadą jest, że z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa. Obejmuje ona przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich. Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą zaś do majątku osobistego każdego z małżonków.
Co wchodzi w skład majątku osobistego małżonków?
Zgodnie z art. 33 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego do majątku osobistego każdego z małżonków należą:
- przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej,
- przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił,
- prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym,
- przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków,
- prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie
- przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę; nie dotyczy to jednak renty należnej poszkodowanemu małżonkowi z powodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej albo z powodu zwiększenia się jego potrzeb lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość,
- wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków;
- przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków;
- prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy,
- przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.
Więcej na temat tego co wchodzi w skład majątku osobistego każdego z małżonków pisaliśmy tutaj.
Surogacja, a majątek osobisty każdego z małżonków
Powyżej, w pkt 10 zawarto zasadę surogacji. Wynika z niej, że jeżeli w czasie trwania wspólności ustawowej małżonek zdecyduje się nabyć za przedmioty należące do jego majątku osobistego inne rzeczy lub prawa, również te nowo nabyte rzeczy lub prawa wchodzą do majątku osobistego małżonka. W nauce i orzecznictwie przyjmuje się, że celem surogacji dotyczącej majątku osobistego jest zachowanie wartości tego majątku mimo zmiany jego poszczególnych składników (por. Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 19 sierpnia 2009 r., III CZP 53/09, OSNC 2010, nr 2, poz. 28, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 października 2009 r., I CNP 43/09, nieopubl., postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 20 czerwca 2008 r., IV CSK 60/08, nieopubl.).
Surogacja nie zachodzi wówczas, gdy przedmiot stanowiący odrębną własność małżonka został zużyty, skonsumowany, bądź sprzedany, a uzyskane pieniądze zużyte, zaś nowy przedmiot tego samego rodzaju i o tym samym przeznaczeniu gospodarczym został następnie zakupiony za pieniądze pochodzące z bieżących dochodów małżonka (tak Sąd Najwyższy w orzeczeniu z dnia 18 października 1961 r., IV CR 957/60, OSNC 1962, nr 4, poz. 144).
Warunkiem surogacji jest, żeby jedno i to samo zdarzenie spowodowało wyjście określonego przedmiotu z majątku osobistego i nabycie innego przedmiotu majątkowego, oraz żeby przedmiot nabyty był uzyskany także w sensie ekonomicznym kosztem majątku odrębnego (por. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 12 maja 2000 r., V CKN 50/00, nieopubl.).
Jak widać, niniejsza zasada surogacji ma spore znaczenie przy dokonywaniu podziału majątku wspólnego małżonków po ustaniu wspólności majątkowej.
Autorem wpisu jest apl. adw. Eliza Błachnio – Matyska