Wpis w ewidencji działalności gospodarczej (CEIDG) nie przesądza o faktycznym prowadzeniu działalności gospodarczej i w konsekwencji podleganiu osoby ujawnionej w ewidencji obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym. Wpis w CEIDG z uwagi na swój deklaratoryjny charakter tworzy jedynie wzruszalne domniemanie, według którego osoba wpisana do ewidencji jest traktowana jako prowadząca działalność gospodarczą.
Zgodnie z art. 13 pkt 4 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu podlegają osoby fizyczne prowadzące działalność pozarolniczą – od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności do dnia zaprzestania wykonywania tej działalności, przy czym chodzi tutaj o faktyczne wykonywanie działalności pozarolnicznej, w tym działalności gospodarczej rozumianej jako działalność zarobkowa, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły. Powyższe oznacza, iż osoba, która co prawda dokonała wpisu w CEIDG, lecz nie rozpoczęła faktycznego wykonywania działalności gospodarczej nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności. Jednakże należy pamiętać, iż w przypadku sporu z organem rentowym ww. zakresie to na ubezpieczonym spoczywa obowiązek udowodnienia, iż w okresie wskazanym w ewidencji nie prowadził on faktycznie działalności gospodarczej.
Orzecznictwo:
Możliwe jest ustalenie zaprzestania wykonywania działalności gospodarczej mimo niewykreślenia jej z ewidencji działalności gospodarczej i – w konsekwencji – uchylenie obowiązku ubezpieczenia (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 stycznia 2014 roku w sprawie I UK 252/13).
Obowiązek ubezpieczenia osoby prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą wynika z faktycznego prowadzenia tej działalności, a zatem o zaprzestaniu prowadzenia działalności gospodarczej, powodującej wyłączenie z tego ubezpieczenia decyduje faktyczne jej nieprowadzenie. Natomiast kwestie związane z formalnym zarejestrowaniem, wyrejestrowaniem, czy zgłaszaniem przerw w tej działalności mają ewentualnie znaczenie w sferze dowodowej i nie przesądzają same w sobie o podleganiu obowiązkowi ubezpieczenia społecznego. Nie każde zgłoszenie przerwy uzasadnia przerwę w ubezpieczeniu społecznym, bowiem prowadzenie działalności obejmuje również okresy faktycznego przestoju w jej wykonywaniu. Faktyczne natomiast przerwy w działalności mogą zwalniać z ubezpieczenia (opłacania składek), gdy są należycie usprawiedliwione i udokumentowane (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 czerwca 2013 roku w sprawie II UK 326/12).
Warunkiem objęcia obowiązkowym ubezpieczeniem społecznym osób prowadzących działalność gospodarczą jest zgłoszenie działalności do ubezpieczenia społecznego, połączone z jej rzeczywistym prowadzeniem na podstawie wpisu do ewidencji lub koncesji. Nie jest natomiast takim warunkiem zgłoszenie działalności w urzędzie skarbowym w celu wymierzenia podatku (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 31 marca 2000 roku w sprawie II UKN 457/99).
W ocenie, czy zostały podjęte czynności zmierzające bezpośrednio do rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej (art. 13 pkt 4 ustawy z dnia 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, Dz.U. Nr 137, poz. 887 ze zm.), należy uwzględniać wszelkie okoliczności sprawy, w tym także zamiar (wolę) osoby prowadzącej działalność gospodarczą (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 listopada 2005 roku w sprawie I UK 80/05).