Zgodnie z art. 32 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa zasiłek opiekuńczy (wynoszący 80% podstawy wymiaru zasiłku) przysługuje ubezpieczonemu zwolnionemu od wykonywania pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad:
- dzieckiem w wieku do ukończenia 8 lat w przypadku:
- nieprzewidzianego zamknięcia żłobka, klubu dziecięcego, przedszkola lub szkoły, do których dziecko uczęszcza, a także w przypadku choroby niani, z którą rodzice mają zawartą umowę uaktywniającą lub dziennego opiekuna sprawujących opiekę nad dzieckiem
- porodu lub choroby małżonka ubezpieczonego, stale opiekującego się dzieckiem, jeżeli poród lub choroba uniemożliwia temu małżonkowi sprawowanie opieki,
- pobytu małżonka ubezpieczonego, stale opiekującego się dzieckiem, w stacjonarnym zakładzie opieki zdrowotnej;
- chorym dzieckiem w wieku do ukończenia 14 lat, przy czym za dzieci w rozumieniu ww. przepisu uważa się dzieci własne ubezpieczonego lub jego małżonka oraz dzieci przysposobione, a także dzieci obce przyjęte na wychowanie i utrzymanie
- innym chorym członkiem rodziny, przy czym za członków rodziny uważa się małżonka, rodziców, teściów, dziadków, wnuki, rodzeństwo oraz dzieci w wieku ponad 14 lat – jeżeli pozostają we wspólnym gospodarstwie domowym z ubezpieczonym w okresie sprawowania opieki.
W tym miejscu warto wskazać, iż zasiłek opiekuńczy nie przysługuje, jeżeli poza ubezpieczonym są inni członkowie rodziny pozostający we wspólnym gospodarstwie domowym, mogący zapewnić opiekę dziecku lub choremu członkowi rodziny. Nie dotyczy to jednak opieki sprawowanej nad chorym dzieckiem w wieku do 2 lat.
Kiedy możemy utracić prawo do zasiłku opiekuńczego?
Ubezpieczony może utracić prawo do zasiłku opiekuńczego w przypadku:
- wykonywania w okresie trwania zasiłku pracy zarobkowej, przy czym przez pojęcie „praca zarobowa” należy rozumieć pracę w potocznym tego słowa znaczeniu, w tym także wykonywanie różnych czynności na podstawie różnych stosunków prawnych o charakterze cywilnoprawnym, prowadzenie własnej działalności gospodarczej oraz niekiedy wykonywanie czynności na podstawie łączącego ubezpieczonego ze spółką kapitałową stosunku prawnego o charakterze korporacyjnym (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 lutego 2014 roku w sprawie II UK 274/13 oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 czerwca 2012 roku w sprawie II UK 70/12);
- wykorzystywania zwolnienie od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia, np. wyjazd na wakacje, wielogodzinne zakupy w galerii handlowej.
Ponadto zasiłek opiekuńczy nie przysługuje w przypadku, gdy zaświadczenie lekarskie, stanowiące podstawę do przyznania zasiłku opiekuńczego zostało sfałszowane.