Kilka miesięcy temu pisałam, kiedy można odwołać darowiznę (wpis znajdziesz tutaj). Dzisiejszy wpis stanowi rozwinięcie tego tematu w części dotyczącej przyczyn odwołania darowizny i tego czy zdrada małżeńska może stanowić rażącą niewdzięczność obdarowanego.
Rażąca niewdzięczność, czyli co?
W doktrynie i orzecznictwie zgodnie przyjmuje się, że pod pojęcie rażącej niewdzięczności podpada tylko takie zachowanie się obdarowanego, polegające na działaniu lub zaniechaniu skierowanym bezpośrednio lub nawet pośrednio przeciwko darczyńcy, które, oceniając rzecz rozsądnie, musi być uznane za wysoce niewłaściwe i krzywdzące darczyńcę (por wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 2003 r., IV CKN 115/01, Legalis).
Zdrada małżeńska, jako podstawa odwołania darowizny
Bez wątpienia zdrada małżeńska narusza normy moralne i jest przejawem rażącej nielojalności wobec współmałżonka. Małżonek dopuszczający się zdrady z reguły bywa uznawany winnym rozkładu pożycia (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 maja 1997 roku, sygn. akt I CKN 86/97, publ. LEX). Tym samym przy spełnieniu określonych przesłanek zdrada małżeńska może być traktowana jako rażąca niewdzięczność w rozumieniu art. 898 k.c.
Warto zaznaczyć, że naruszeniem wierności małżeńskiej jest wszelkie zachowanie się małżonka wobec osoby trzeciej, które może stwarzać pozory cudzołóstwa lub w inny sposób wykracza poza granice przyjętej normalnie obyczajowości i przyzwoitości. Oznacza to, że dla przypisania małżonkowi zdrady nie jest konieczne nawiązanie relacji cielesnej, lecz wystarczające będzie przekroczenie granic zwykłej przyjaźni i wskazywał na emocjonalne zaangażowanie.
Podkreślenia jednak wymaga to, że samo dopuszczenie się zdrady małżeńskiej nie stanowi automatycznie przejawu rażącej niewdzięczności, uzasadniającej odwołanie darowizny. Stosunki rodzinne stanowią płaszczyznę bardzo różnorodnych, wielowarstwowych, zawiłych często relacji, których nie sposób analizować według jednolitego wzorca. W sytuacji bowiem, gdy zdrada małżeńska nie stanowi wyłącznej przyczyny rozkładu pożycia małżeńskiego, a stanowiła w istocie konsekwencję procesu osłabienia więzi małżeńskich, w którym znaczący udział miał drugi małżonek nie łatwo będzie zakwalifikować takie zachowanie, jako rażącą niewdzięczność obdarowanego małżonka.
Podsumowanie
Dopuszczenie się przez małżonka zdrady w sytuacji, gdy takie zachowanie nie będzie stanowić wyłącznej przyczyny rozpadu małżeńskiego pożycia, lecz jedną z konsekwencji wcześniejszych symptomów, świadczących o rozluźnieniu ważnych więzi między małżonkami, prowadzącym ostatecznie do destrukcji związku nie zawsze będzie stanowić podstawy do odwołania darowizny.
Zachowanie takie jest niewątpliwie sprzeczne z art. 23 k.r.o. i zasługuje na społeczną dezaprobatę, to jednak do skutecznego odwołania darowizny konieczne będzie wykazania, że obdarowany małżonek dopuścił się względem małżonka – darczyńcy rażącej niewdzięczności, która to przesłanka stanowi przedmiot badania sądu z uwzględnieniem okoliczności danej sprawy (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 25 października 2016 r., I ACa 485/16).